خاطرات وکیل التولیه (میرزا محمد نواب رضوی)به کوشش دکتر تشکری بافقی

یزدفردا "سرویس فرهنگی "علی آبادی :مرحوم میرزا سید محمد رضوی" نواب وکیل (یزدی)"(1279-1357)معروف به نواب وكیل، یكی از معاریف و رجال قرن گذشته و اخیر و از دودمان مشهور رضوی است. وی در سال 1235 شمسی به دنیا آمد. نواب از خاندانی شهره به فضل و دیانت و ادب و نجابت بود؛ از خاندان نوابان یزد. جد او میرزا عبدالحی رضوی است كه در عصر خود از اعیان عظام و اشراف كرام بود. پدر وی میرزا سید حسن است كه اولادش چهار نفر ذكور و چهار نفر اناث است. اكبر ذكور ایشان سید محمد است.
زندگانی نواب، زندگانی پر ماجرایی است. وی پس از تحصیل به كشاورزی روی آورد و بعد به امور اجتماعی پرداخت. وكیل التولیه آستان قدس رضوی و سپس نماینده دوره سوم مجلس شورای ملی گردید كه در دوره نمایندگی او جنگ جهانی اول رخ داد كه در شمار مهاجران بود و سفر پرحادثه ای را طی كرد. وی همواره با رجال و دولت مردان وقت مراوده و معاشرت داشت و مصاحب آنان بود. از اینها گذشته او هنرمند بود و دارای خطی خوش بود و حسابداری ماهر و در تیراندازی استاد. اما مهمتر از همه آنكه وی مورخی دقیق بود كه حوادث آن دوره را با جزییات و با قلمی شیوا و روان بیان می كند. در مقاطعی از تاریخ حساس ایران مانند مهاجرت مجلسیان در جنگ جهانی اول، او تنها مورخ میدان سیاست است و همچنین در روزنامه نیز مطلب می نوشته است.چون اهل قلم بوده است دست به نوشتن خاطرات خود زده و این کتاب حاصل آن بوده است .

وی در این كتاب خاطرات عمر پر فراز و نشیب خود را از بدو كودكی تا حدود سال 1317 شمسی كه قریب به هشتاد و چند ساله بوده به نگارش در آورده و چون در جریان حوادث و وقایع اجتماعی و سیاسی كشور بوده و خود در برخی از آنها شركت داشته، یادگاری ماندگار از خود باقی گذاشته است.
دوران زندگی نواب، یكی از دوره های حساس، پر آشوب و حادثه خیز كشور است و وقایع و اتفاقات شگرفی در میهن روی داده است. نابسامانی های مردم، یكی و دو تا نیست. در روستا ها، وضع كشاورزان ناگوار است؛ در شهر ها نیز حادثه پشت سر حادثه. در مركز و مجلس آشوب هاست. جنگ جهانی اول به وقوع می پیوندد و .... نواب وكیل این حوادث را مو به مو وصف می كند و به شرح آنها می پردازد. صداقت و حسن نیت وی از فحوای كلامش روشن است. چون دارای قلمی شیوا و روان است، صحنه های مختلف و متعدد حوادث را به وضوح بیان می كند؛ گویی دست خواننده خود را همه جا در دست دارد و به یك یك صحنه ها می برد. آنها را در برابر او می نمایاند و مجسم می سازد و تحت تاثیر قرار می دهد.
این کتاب که در دو بخش به نگارش در آمده است در بخش اول آن به شرح زندگانی خود پرداخته و در بخش دوم آن که با عنوان سفر چهار ساعته و کشف حقایق به نگارش در آمده ،گفتگو فرضی هست برای بیان تعارضات سنت و مدرنیته و این تنش ها را در قالب دیالوگ های زیبا و پر مغزی که بین دو فرد یکی طرفدار پهلوی و دیگری قاجار رد و دل میشود نشان داده است .

تنها نسخه خطی موجود این کتاب، در كتابخانه وزیری یزد به شماره 5020 محفوظ است. این كتاب كه به خط شكسته نستعلیق مولف در 1182 صفحه كتابت شده، یكی از منابع مهم و ارزشمند تاریخ معاصر به ویژه دوره قاجاریه و منطقه یزد است. که به کوشش دکتر علی اکبر تشکری بازخوانی شده و به آن پیوست هایی کامل و جامع افزوده که با مقدمه ایرج افشار به تازگی وارد بازار شده است.
حسین مسرت نویسنده و پژوهشگر در یادداشتی در مورد انتشار این کتاب نوشت :اخیرا به همت وتلاش آقای دکتر علی اکبر تشکر ی .کتاب ارزشمند خاطرات نواب رضوی (یزدی) که در فهرست ها به نام کشف حقایق آمده است و درباره اوضاع تاریخی و سیاسی یزد در عصر مشروطه و پهلوی اول است.در دسترس پژوهشگران قرا رگرفته است.
تشکری نزدیک به چهار سال برای تصحیح بازخوانی وانجام پژوهشهایی در باره بزرگان . واژگان تاریخی .سیاسی .جغرافی و اجتماعی آن زحمت کشیده و والاتر انکه کتاب ، زیر نظر دقیق استاد ایرج افشار و با تایید و مقدمه وی چاپ شده است .

شناسنامه :خاطرات وکیل التولیه (میرزا محمد نواب رضوی)

محمد رضوی،
ایرج افشار (مقدمه)،

دکتر علی اکبر تشکری بافقی (به اهتمام)

مشخصات کتاب
تعداد صفحه: 774
نشر: سخن (16 دی، 1388)
شابک: 978-964-372-395-8
قطع کتاب: وزیری
وزن: 1400 گرم

گزیده متن كتاب چکیده :
شاید بتوان گفت خاطرات وكیل التولیه (سید محمد رضوی) پس از جامع‌ جعفری (تاریخ‌ خوانین یزد) تنها منبعی است كه تا حدودی سلسله حوادث تاریخ مربوط به یزد را دربردارد. این خاطرات، یكی از ماخذ اصلی برای شناخت خاك یزد است؛ به خصوص از این لحاظ كه مولف، بخش‌های زیادی را به صحبت از آبادی‌های روستایی یزد و مسائل خاص كشاورزی و آبادی آن نقاط اختصاص داده است. ضمن آن كه از گفتن وقایع خاص هریك از حاكمان اعزامی بازنمانده است. این خاطرات حول این مباحث به نگارش درآمده است: طرز زراعت، كاشت و برداشت؛ نوع محصولات؛ محاسبات؛ سهم مالك و رعیت؛ خرمن‌داری؛ مشكلات آبادی‌های دوردست؛ طرز معشیت رعایا؛ نوع كمك‌های مالكان، تامین آب زراعت و قناعت، و... كتاب حاضر جلد دوم از خاطرات نگارنده است كه با مقدمه‌ای از «ایرج افشار» به چاپ رسیده است.